Taispeántais

Leagann an taispeántas béim ar na poist, ar na coinníollacha oibre agus ar na heispéireis oibre a bhí ag fir agus mná as Dún na nGall in Albain idir 1940 agus 1990. Is é aidhm an taispeántais ná aitheantas a thabhairt agus ceiliúradh a dhéanamh ar an obair a rinne fir agus mná as Dún na nGall agus an tionchar a bhí acu ar shochaí na hAlban agus ar an saol sa bhaile i nDún na nGall. Chun cur leis an taispeántas, tá foilseachán saor in aisce le fáil a bhfuil 104 leathanach ann agus a thugann tuilleadh léargas ar eispéireas fhir agus mhná Dhún na nGall in Albain. Ba iad an Dr. Adrian Grant agus an Dr. Samuel Beckton ó Aonad Taighde Staire, Ollscoil Uladh a rinne an taighde agus a chuir an leabhrán le chéile.

Is comhoibriú é an taispeántas seo idir an Oifig Oidhreachta, an Músaem, na Cartlanna agus Ionad Cultúrtha Réigiúnach Rannán Cultúir Chomhairle Contae Dhún na nGall agus an tIonad Mellon um Staidéar Imirce. Tá an taispeántas mar chuid de chur i bhfeidhm Phlean Oidhreachta Chontae Dhún na nGall atá maoinithe ag an Chomhairle Oidhreachta & ag Comhairle Contae Dhún na nGall. Beidh an taispeántas sa Mhúsaem go dtí mí Eanáir 2026.

Bain sult as camchuairt fhíorúil den taispeántas seo, Deich mBliana na gCuimhneachán, ó Mhúsaem Contae Dhún na nGall, a dhíríonn ar na blianta 1919-1925 i gContae Dhún na nGall. Scrúdaíonn an taispeántas imeachtaí Chogadh na Saoirse, an Chogaidh Chathartha agus na Deighilte, a raibh tionchar suntasach acu ar fad ar an tsaol i gContae Dhún na nGall agus san Iarthuaisceart. 

Ba chuid de Thionscadal Macallaí na Deich mBliana an taispeántas seo, tionscadal a d’fhorbair Músaem Contae Dhún na nGall agus Cartlann Chontae Dhún na nGall, agus a mhaoinigh Clár PEACE IV an Aontais Eorpaigh, atá á bhainistiú ag an Chomhlacht um Chláir Speisialta an AE (SEUPB), é.  

Maoiníodh an Turas Fíorúil seo ag an Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltacht, Spóirt agus Meán faoi Shnáithe Pobail chlár Deich mBliana na gCuimhneachán Céad Bliain 2021 mar chuid de Thionscnamh Deich mBliana na gCuimhneachán Céad Bliain 2012-2023. 

Amharc ar an Turas Fíorúil anseo

Rinne Músaem Contae Dhún na nGall an taispeántas seo a choimeád i gcomhar le Cartlann Chontae Dhún na nGall.  Nuair a luaitear Teach na mBocht smaoiníonn daoine ar an chóras cúraim shóisialta a bhí ann in Éirinn roimh an Neamhspleáchas, ach is minic a dhéantar neamhaird nó míthuiscint ar a ról sa tsochaí. Insíonn an taispeántas seo scéal Thithe Oibre Dhún na nGall ón nGorta Mór go dtí a ndúnadh i 1922 agus caitheann sé solas ar shaol na ndaoine a chaith tamall faoina gcúram. 

Tá leagan taistil den taispeántas ar fáil ar iasacht.

Tá foilseachán, The Workhouses of Donegal, a théann leis. 

Tá na Nótaí Allamuigh bunaidh, na líníochtaí suirbhéireachta agus na sleamhnáin ó Shuirbhé Seandálaíochta Chontae Dhún na nGall i seilbh Mhúsaem Contae Dhún na nGall. Ba é Contae Dhún na nGall an chéad chontae in Éirinn a ndearnadh suirbhé iomlán ar a shuíomhanna seandálaíochta agus a foilsíodh i 1983.

Timpeall na bliana 1970, d’eagraigh Máiréad Dunlevy ó Chontae Dhún na nGall, a bhí ag obair in Ard-Mhúsaem na hÉireann, suirbhé ‘amaitéarach’ a rinne baill dheonacha de Chumann Staire Chontae Dhún na nGall. Sa bhliain 1979, mhol Dermot Walsh ó Eagraíocht Forbartha Réigiúnaí Dhún na nGall go gcuirfeadh Comhairle Contae Dhún na nGall an suirbhé seo ar bhonn gairmiúil ag baint úsáide as airgead ó Chiste Ráthaíochta Fostaíochta an rialtais. Fostaíodh thart ar 35 duine, céimithe óga seandálaíochta den chuid is mó, agus rinneadh an obair allamuigh idir samhraí 1980 agus 1981.  Rinneadh iniúchadh ar thart ar 4000 suíomh agus measadh gur dátaíodh 2,500 díobh roimh an dáta scoir roghnaithe, AD1700. I gcás inar iomchuí, rinneadh cur síos ar na suíomhanna, tarraingíodh iad, agus tógadh grianghraif díobh ar scannán 35mm.  Foilsíodh faisnéis faoi na suíomhanna seo mar aon le rogha pleananna, líníochtaí agus grianghraf i Suirbhé Seandálaíochta Chontae Dhún na nGall sa bhliain 1983.

Mar chuid de chomóradh 40 bliain an tsuirbhé, fuair an Músaem cuidiú deontais ó Chiste Maoirseachta Oidhreachta na Comhairle Oidhreachta leis na sleamhnáin agus na líníochtaí a dhigitiú agus taispeántas gaolmhar a chruthú. 

Cliceáil anseo le sampla de na sleamhnáin dhigitithe a fheiceáil 

I gcomhar le Músaem Náisiúnta na hÉireann, tá ardán digiteach Rainbow Revolutions ar fáil le feiceáil anois i Músaem Contae Dhún na nGall. Tig le cuairteoirí físeáin, grianghraif agus bailiúcháin chartlainne a fheiceáil a insíonn scéalta daoine LADTI+ in Éirinn agus fás ghluaiseacht chearta LADTI+ na hÉireann.

Tá stair bhéil 42 duine ann, a ghabh Edmund Lynch, déantóir scannán RTÉ, in 2013 dá chlár faisnéise - A Different Country.  I measc na ndaoine móra le rá atá san áireamh tá Nell McCafferty, Lydia Foy, Ailbhe Smyth, Rory O’Neill, Tonie Walsh, Sara R Phillips, Gay Byrne, Mary McAleese agus Mary Robinson. Chomh maith leis sin, tá próifílí déanta ar raon grianghraf, físeán agus doiciméad a léiríonn teacht chun cinn ghluaiseacht chearta LADTI+ in Éirinn.

Tá go leor taispeántas curtha i láthair ag Contae Dhún na nGall faoi stair agus oidhreacht Chontae Dhún na nGall 

Seo rogha beag díobh:

•    'From Leaders to Exiles' - Imeacht na nIarlaí 
•    Plandáil Uladh  
•    Cúnant Uladh 1912
•    Connection and Division - Dún na nGall 1910-1930
•    Iarnróid Dhún na nGall 
•    Remembering World War I- Scéal Dhún na nGall 
•    Contae Dhún na nGall i 1916 
•    Dún na nGall agus Éirí Amach na Cásca 
•    Dún na nGall agus an Chéad Chogadh Domhanda  
•    'A Vanished World' - Piardaí Dhúiche Chontae Dhún na nGall 
•    'A Long Farewell' - Imirce Mhná Dhún na nGall 1845 - 1955
•    Tithe na mBocht i nDún na nGall 

Le tuilleadh eolais a fháil faoi aon cheann de na taispeántais seo, déan teagmháil le Músaem Contae Dhún na nGall museum@donegalcoco.ie 

Tá go leor taispeántas curtha i láthair ag Músaem Contae Dhún na nGall thar na blianta, seo iad na cinn atá ar fáil le feiceáil ar líne: Tá go leor taispeántas curtha i láthair ag Músaem Contae Dhún na nGall thar na blianta, seo iad na cinn atá ar fáil le feiceáil ar líne: 

•    Dance of The Fishing Boats - Árainn Mhór, Co Dhún na nGall: Léargas ar an tsaol ar Árainn Mhór. 
•    'A World Apart' - Gealtlann Cheantar Dhún na nGall 1866 - 1922 : Taispeántas uathúil a léiríonn an stair faoi cheilt taobh thiar de bhallaí Ghealtlann Cheantar Dhún na nGall 1866 - 1922 
•    Taispeántas ar Stair Bhaile Bhéal Átha Seanaidh, Co. Dhún na nGall: Stair Bhéal Átha Seanaidh, Co Dhún na nGall 
•    Muiréireacht agus Iascaireacht ar an Chaisleán Nua agus i mBun an Phobail, Co. Dhún na nGall
•    Taispeántas ar an Imirce as ceantair Ghaoth Dobhair agus Chloich Cheann Fhaola
•    Taispeántas ar Mhná i stair Dhún na nGall
•    Taispeántas ar an Talmhaíocht thart ar Ráth Bhoth, Co. Dhún na nGall 

Scrúdaíonn an taispeántas uathúil seo tionchar Shaorstát Éireann nua ar shaol na mban. Cuimsíonn sé topaicí ar nós Fostaíochta; Oideachais; Cúraim Sláinte agus Polaitíochta agus tugann sé léargas ar scéalta cuid de na mná urghnácha ó Dhún na nGall a raibh ról tábhachtach acu sna réimsí seo go náisiúnta agus go hidirnáisiúnta araon. Osclaíodh an taispeántas seo ag deireadh mhí Eanáir 2025.